Voor kinderen: vertelpakketten in reiskoffers

De recentste resultaten van de PIRLS-testen (Progress in International Reading Literacy Study) toonden in 2023 al aan dat het leesniveau van leerlingen uit het vierde leerjaar opnieuw sterk gedaald is. Tegenover hun leeftijdsgenoten uit 2006 kampen ze met een achterstand van tien maanden. Bovendien geeft een significant deel ook aan helemaal niet graag te lezen. Hoog tijd om deze negatieve curve om te buigen. En dat kan het best al zo jong mogelijk gebeuren. Vertelstof is een kleurrijk wapen in de strijd tegen de ontlezing.

Vertelstof bestaat uit zorgvuldig samengestelde vertelpakketten in reiskoffers, die aansluiten bij de leefwereld van jonge kinderen. Elk pakket bevat elementen die kunnen bijdragen aan een rijkere (voor)leeservaring. We gaan even door de inhoud van een koffer. Wat bij het openen meteen opvalt, is het kleurrijke verteldeken. Dat deken is voorzien van zakjes, flapjes en andere elementen die bewust samengesteld zijn uit stoffen met uiteenlopende texturen en kleuren.

Het deken is niet alleen een fysiek object, maar ook een integraal onderdeel van het voorleesritueel. Het helpt kinderen om zich te concentreren en zich voor te bereiden op het verhaal. Het deken stimuleert de verbeelding van de kinderen, waardoor het in hun fantasiewereld kan transformeren in bijvoorbeeld lucht, water, gras of zand.

Verder bevat de koffer zintuiglijk spelmateriaal. Elk pakket bevat voorwerpen om geluiden na te bootsen en de verbeelding van de kinderen te prikkelen. Denk aan lapjes die klinken als vogelvleugels of schuursponsjes die het geluid van een trein nabootsen. Daarnaast vind je er dierenfiguurtjes, een verhalendobbelsteen, muziekinstrumenten enzovoort in terug.

Natuurlijk kunnen boeken niet ontbreken in de koffers. Naast het hoofdverhaal bevat elk pakket extra voorleesverhalen, kartonboekjes en informatieve boeken. Tegelijkertijd vind je er ook een inspiratiegids in terug, boordevol tips om creatief en interactief voor te lezen. De gids biedt suggesties voor activiteiten die aansluiten bij het verhaal en tips over hoe het zintuiglijke materiaal ingezet kan worden.

Vertelstof vertrok vanuit de visienota ‘Kunst, cultuur en de allerjongsten’ van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, Opgroeien, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en verschillende partnerorganisaties. De kern van deze visie is dat kunst en cultuur een vaste plaats moeten krijgen in het leven van alle kinderen, bij voorkeur vanaf hun geboorte. Deze doelstelling wordt in Aalst gedeeld door diverse organisaties, waaronder het Huis van het Kind, de Academie voor Podiumkunsten, CC De Werf, de kinderopvang en uiteraard de bibliotheek.

Zoals pedagoog Maria Montessori zei: “It’s time to change the way we see babies.” Vertelstof belichaamt deze verandering door kinderen actief te betrekken bij verhalen en hen niet langer als passieve luisteraars te zien.

Voorlezen is een kerntaak van de bibliotheek. De voordelen ervan zijn dan ook goed gedocumenteerd in rapporten, zoals de reeds eerder aangehaalde PIRLS-testen, die het belang van voorschoolse geletterdheid benadrukken. Met Vertelstof biedt de bibliotheek een innovatief hulpmiddel om deze kerntaak te vervullen en tegelijkertijd nieuwe wegen te verkennen om kinderen actief bij het voorlezen te betrekken.

Het idee om kant-en-klare pakketten aan te bieden ontstond dan ook uit de behoefte om het voorlezen toegankelijker en leuker te maken voor zowel professionals in de kinderopvang als voor ouders, grootouders en voorleesvrijwilligers. Bij de ontwikkeling van Vertelstof werd nauw samengewerkt met experten uit het werkveld, onder wie kinderdagverblijfbegeleiders, onthaalouders, coördinatoren en pedagogen, net om ervoor te zorgen dat de pakketten aansluiten bij de behoeften en haalbaarheid op de werkvloer.

Binnen het team van de bibliotheek werden verschillende deskundigen betrokken op het gebied van educatie, collectiebeheer, vormgeving en publiekswerking. Dat multidisciplinaire team zorgde ervoor dat het eindproduct niet alleen educatief waardevol is, maar ook aantrekkelijk én gebruiksvriendelijk.

Vertelstof werd gelanceerd tijdens de Voorleesweek van 2023 en ging van start met vijf thematische koffers: Lichaam, Kleine lekkerbekjes, Jarig zijn, Kunst, kleuren & vormen en Dagelijks leven & spelend de wereld verkennen. De koffers zijn gratis te lenen, zowel in de bibliotheek als bij het Huis van het Kind.

Na de lancering werden inspiratiesessies georganiseerd voor professionals uit de kinderopvang. Deelnemers werden ingeleid in de wereld van het interactief voorlezen en ontvingen boekentips uit de collectie. Deze sessies waren zeer succesvol en hebben bijgedragen aan een lokaal brede bekendheid van Vertelstof en de methodiek van het interactief en creatief voorlezen.

De vraag naar koffers groeide dan ook snel, niet alleen vanuit de kinderopvang, maar ook vanuit andere bibliotheken, voorleesvrijwilligers en peuter- en kleuterleid(st)ers. Om aan de groeiende vraag te voldoen, worden nieuwe koffers ontwikkeld en bestaande koffers uitgebreid met extra boeken, spelmateriaal en tips om gedifferentieerd gebruik mogelijk te maken voor peuters en kleuters.

Eind 2024, tijdens de Voorleesweek, worden twee nieuwe themakoffers gelanceerd: Geluiden en Kriebeldieren, voor kinderen van anderhalf tot zes jaar. Daarnaast worden er opnieuw inspiratiesessies aangeboden voor professionals in het peuter- en kleuteronderwijs.

Een van de kernwaarden van Vertelstof is toegankelijkheid. Door de pakketten gratis en kant-en-klaar aan te bieden, worden kunst en cultuur voor alle kinderen bereikbaar. De pakketten bevatten mooie boeken, sterke verhalen, rijke taal en aantrekkelijke illustraties. De vormgeving is speels en uitnodigend, met pastelkleurige koffers, een hip logo en humoristische knipogen.

Vertelstof is dan ook meer dan een verzameling voorleespakketten; het is een innovatieve aanpak die voorlezen transformeert tot een interactieve en creatieve ervaring. Door de nadruk te leggen op zintuiglijk spel en betrokkenheid, maakt Vertelstof voorlezen leuker en effectiever. Met Vertelstof heeft bibliotheek Utopia een baanbrekend concept gelanceerd dat hopelijk breed navolging zal vinden. Het bewijst tegelijkertijd dat met de juiste visie en samenwerking, bibliotheken een krachtige bijdrage kunnen leveren aan het culturele en educatieve landschap en zo een blijvende impact kunnen hebben op de toekomst van de jongste generaties.