Nieuwe Brood & Rozen: vegetarisme, de metaalindustrie en een mysterieus collectiestuk

Vegetarisme is vandaag ingeburgerd: wie geen vlees eet, wordt doorgaans niet meer geassocieerd met de ‘hippies’ of de ‘geitenwollensokkendragers’ van de jaren 1960. Velen weten echter niet dat het vegetarisme als beweging al voet aan de grond kreeg in Europa in de loop van de 19e eeuw, bij de overgang van de pre-industriële naar de moderne tijd, in de spanning en onzekerheid die de breuk tussen traditie en vernieuwing met zich bracht.
Astrid Matthys zoomt in haar bijdrage in op de vegetarische beweging in België tussen 1897 en 1928. Vooral de Lebensreform-beweging, het hygiënisme en de dierenbeschermingsbeweging hadden toen een invloed op de opkomst van het vegetarisme in Europa. Die veelheid aan invloeden is volgens haar echter nog te weinig belicht voor de Belgische casus. In haar onderzoek probeert ze een breder beeld van het vegetarisme te schetsen en zo een genuanceerder inzicht te verwerven in de perceptie van de vegetarische beweging in België. Uit haar persanalyse blijkt dat vegetariërs dikwijls de risee waren en geridiculiseerd werden. Dat verklaart waarom ze zoveel aandacht besteedden aan wetenschappelijke legitimering, waarmee ze zichzelf geloofwaardig probeerden neer te zetten. De auteur besluit dat het vegetarisme in die periode geen breed maatschappelijk verschijnsel was, maar dat er wel sprake was van een debat, waardoor de kiem werd gelegd voor het hedendaagse vegetarisme.

Tamar Cachet en Marthe De Doncker brengen in hun artikel een uitgebreid verslag van het mondelingegeschiedenisproject dat gekoppeld is aan de tentoonstelling Ferro Non Ferro over de metaalindustrie in België, die in het Gentse Industriemuseum loopt tot 1 september 2024. Terecht stellen ze dat oral history als onderzoeksmethode verweven is met het DNA van het museum: in de jaren 1980 pionierde het toenmalige MIAT met het project Hun werk, hun leven. Getuigenissen uit de Gentse textielwereld 1900-1950.
Hetzelfde doet het Industriemuseum nu met werknemers en werkgevers uit de metaalindustrie. Naast de methodologische inzichten, die intussen gemeengoed zijn in de erfgoedsector, zijn vooral de getuigenissen van werkgevers en werknemers boeiend. Hoe ze zich identificeerden met hun job, hoe ze omgingen met veranderingen zoals de toenemende automatisering en digitalisering, waarom er zo weinig vrouwen werkten … Eens te meer blijkt de enorme meerwaarde van mondelinge geschiedenis. Zeker als je via de QR-codes mee in de leefwereld van de respondenten wordt binnengeloodst.

Donald Weber en Mike Carremans vertellen in de rubriek ‘Curiosum’ dan weer over hun speurtocht naar de betekenis van een bijzonder mooi object uit onze collectie: een elegant gevleugeld fietswiel. We diepten het weer op naar aanleiding van onze tentoonstelling Klein verzet. Fietsen in de collectie van Amsab-ISG, die op 17 juni opende voor het publiek.

Archivaris Gert Van Overstraeten presenteert het archief van de Vzw Aktiegroep Leefmilieu Kempen. Daarmee heeft Amsab-ISG de archieven van drie officieel erkende streekgebonden milieuactiegroepen in de arrondissementen Antwerpen en Turnhout vanaf omstreeks 1970 tot de eeuwwisseling in bewaring en zijn die nu ook ontsloten. Voor de provincie Antwerpen ontbreken alleen nog de archieven van het arrondissement Mechelen.

Nico Van Campenhout las voor ons – en ook als eerbetoon aan de te vroeg gestorven historicus, publicist en theoreticus Alain Meynen (1955- 2022) – het postuum verschenen boek Nihilisme en resistentie: acht politiek-filosofische, cultuurkritische en historische stukken over uiteenlopende ontwikkelingen uit de 20e eeuw, met bijzondere aandacht voor de evolutie van (de diverse varianten van) het marxisme.

Paule Verbruggen